Umiejętność obsługi komputera, korzystania z Internetu, pracy z dokumentami online czy podstawowa znajomość narzędzi cyfrowych to niezbędny fundament współczesnego funkcjonowania — zarówno w pracy, jak i w życiu codziennym.

Mimo rosnącej liczby szkoleń, programów edukacyjnych i kampanii informacyjnych, wiele osób wciąż napotyka trudności w zdobywaniu lub rozwijaniu kompetencji cyfrowych. Powody są zróżnicowane – od barier technologicznych, przez lęk przed nowościami, po brak motywacji lub odpowiedniego wsparcia edukacyjnego. Problemy te nie dotyczą wyłącznie osób starszych – pojawiają się także wśród młodszych grup, zwłaszcza w kontekście braku umiejętności praktycznego zastosowania technologii.

Nasza firma IT działa na rynku ponad 20 lat. Pomagamy innym firmom i organizacjom wdrażać rozwiązania technologiczne, które są niezbędne dla rozwoju i skalowania. W naszej ofercie jest obsługa Informatyczna firm, serwery sieciowe i komputery, czy centrale telefoniczne Platan. Oferujemy doradztwo, szkolenia oraz wdrożenia systemów dopasowanych do potrzeb Twojego zespołu. Skontaktuj się z nami — wspólnie zaplanujemy skuteczną ścieżkę cyfrowej transformacji.

W niniejszym artykule przedstawiamy najczęstsze przeszkody, które utrudniają rozwój kompetencji cyfrowych. Wskazujemy, skąd się biorą, jak je rozpoznać i – co najważniejsze – jak je skutecznie przezwyciężyć. Wiedza ta może być przydatna zarówno dla osób indywidualnych, jak i dla instytucji czy firm odpowiedzialnych za rozwój zespołów i wdrażanie cyfrowych narzędzi w organizacjach.

Brak dostępu do odpowiednich narzędzi i infrastruktury

Jedną z najczęstszych barier w rozwoju kompetencji cyfrowych jest ograniczony dostęp do niezbędnych narzędzi technologicznych i infrastruktury cyfrowej. Mimo rosnącej cyfryzacji usług publicznych, edukacji i rynku pracy, wiele osób wciąż nie dysponuje odpowiednimi warunkami technicznymi, by aktywnie uczestniczyć w cyfrowym świecie.

Problemy tego typu dotyczą najczęściej:

• braku stabilnego i szybkiego łącza internetowego,

• korzystania z przestarzałego sprzętu komputerowego,

• ograniczonej dostępności nowoczesnych urządzeń mobilnych,

• braku podstawowego oprogramowania potrzebnego do nauki i pracy zdalnej.

Trudności te są szczególnie widoczne w małych miejscowościach, na obszarach wiejskich oraz wśród osób z ograniczonymi zasobami finansowymi. Również w środowiskach o niższym poziomie edukacji cyfrowej brakuje wiedzy, jak efektywnie wykorzystywać dostępny sprzęt i technologie.

Brak odpowiednich narzędzi prowadzi do tzw. wykluczenia cyfrowego, które może pogłębiać inne formy wykluczenia społecznego — edukacyjnego, zawodowego czy informacyjnego. Osoby pozbawione dostępu do technologii mają ograniczone możliwości zdobywania wiedzy, rozwijania kompetencji i aktywnego udziału w społeczeństwie informacyjnym.

Kompetencje cyfrowe także pozwalają na stworzenie nawyków w kierunku produktywnego środowiska pracy.

Rozwiązaniem może być wsparcie instytucjonalne — np. lokalne programy cyfryzacyjne, bezpłatne punkty dostępu do Internetu, wypożyczalnie sprzętu komputerowego czy inicjatywy edukacyjne prowadzone w ramach bibliotek, domów kultury czy organizacji społecznych. Jednak kluczowe pozostaje zidentyfikowanie grup najbardziej narażonych na wykluczenie oraz systemowe działania mające na celu zniwelowanie tej bariery.

Niski poziom motywacji i brak świadomości potrzeb

Jedną z mniej oczywistych, ale bardzo istotnych barier w rozwijaniu kompetencji cyfrowych jest brak wewnętrznej motywacji oraz niska świadomość korzyści płynących z umiejętnego korzystania z technologii. Problem ten dotyczy zarówno osób dorosłych, jak i młodszych użytkowników, którzy często postrzegają kompetencje cyfrowe wyłącznie przez pryzmat rozrywki lub biernej konsumpcji treści.

W wielu przypadkach kluczową rolę odgrywają przekonania, które utrwalają bierność, np.:
– „technologia nie jest mi potrzebna”,
– „to nie dla mnie”,
– „jakoś sobie radzę bez tego”,
– „uczenie się tego w moim wieku nie ma sensu”.

Brak motywacji często wynika też z braku zrozumienia, jak konkretne umiejętności cyfrowe mogą przełożyć się na realne korzyści: oszczędność czasu, łatwiejsze załatwianie spraw urzędowych, dostęp do zdalnej pracy, rozwój zawodowy, lepszy kontakt z bliskimi czy dostęp do edukacji online.

Bez zrozumienia praktycznego zastosowania technologii, nauka jej obsługi wydaje się niepotrzebna lub zbyt skomplikowana. W efekcie wiele osób nie podejmuje żadnych działań lub rezygnuje z nauki już na wstępnym etapie.

Przełamanie tej bariery wymaga działań edukacyjnych, które nie tylko przekazują wiedzę, ale też budują świadomość. Komunikacja powinna skupiać się na użyteczności, pokazywać konkretne sytuacje, w których kompetencje cyfrowe realnie ułatwiają życie. Pomocne są też działania lokalne i środowiskowe — np. kampanie społeczne, warsztaty dla seniorów, programy motywujące pracowników czy materiały edukacyjne oparte na przykładach z życia codziennego.

Bez wyraźnego „dlaczego” trudno zbudować trwałą chęć do nauki. Dlatego tak ważne jest pokazanie, że rozwój kompetencji cyfrowych to nie tylko inwestycja w technologię, ale przede wszystkim w samodzielność, bezpieczeństwo i jakość życia.

Edukacja cyfrowa w firmie powinna obejmować nie tylko obsługę narzędzi, ale także budowanie świadomości zagrożeń.

Przeczytaj więcej o tym, jakie są wewnętrzne cyberzagrożenia dla firm i dlaczego warto szkolić zespół także w zakresie bezpieczeństwa danych.

Niewystarczające wsparcie edukacyjne

Brak odpowiedniego wsparcia edukacyjnego to istotna bariera w rozwijaniu kompetencji cyfrowych. Choć oferta kursów, poradników i materiałów szkoleniowych jest coraz większa, nie zawsze odpowiada ona rzeczywistym potrzebom uczestników. Problem nie leży jedynie w dostępności treści, ale także w ich jakości, formacie oraz sposobie przekazywania wiedzy.

Częste problemy w tym obszarze to:

• materiały edukacyjne zbyt skomplikowane lub nieprzystosowane do poziomu odbiorców,

• brak praktycznego podejścia – dominują treści teoretyczne, niezwiązane z codziennymi potrzebami,

• niski poziom personalizacji — uczestnicy mają różne tempo nauki, styl przyswajania wiedzy i wcześniejsze doświadczenia,

• zbyt mało interakcji z trenerami lub mentorami, którzy mogliby udzielić indywidualnego wsparcia.

Osoby uczące się często potrzebują prostych instrukcji, ćwiczeń „krok po kroku”, przykładów opartych na realnych sytuacjach oraz możliwości zadania pytania w bezpiecznym środowisku. W przeciwnym razie łatwo o zniechęcenie, zwłaszcza gdy pojawiają się pierwsze trudności.

Dodatkowym wyzwaniem jest niski poziom kompetencji dydaktycznych niektórych prowadzących. Nawet ekspercka wiedza technologiczna nie wystarczy, jeśli nie idzie w parze z umiejętnością jej przystępnego przekazania. Dobry edukator powinien potrafić tłumaczyć prosto, cierpliwie i z uwzględnieniem poziomu uczestników.

Rozwiązaniem mogą być programy edukacyjne tworzone z myślą o konkretnych grupach – np. osobach starszych, pracownikach małych firm, nauczycielach czy osobach bez wcześniejszego kontaktu z technologią. Ważne, by edukacja cyfrowa była dostępna, praktyczna, zrozumiała i dostosowana do kontekstu użytkownika. Dopiero wtedy może stać się realnym wsparciem w budowie kompetencji cyfrowych, a nie kolejnym źródłem frustracji.

Odpowiednie zarządzanie dostępem do zasobów cyfrowych to nie tylko kwestia organizacyjna, ale też element kultury cyfrowej w firmie.

Dowiedz się, jak skutecznie monitorować i egzekwować politykę dostępu do internetu i dlaczego warto łączyć to z edukacją pracowników.

Bariery pokoleniowe i kulturowe

Rozwój kompetencji cyfrowych często napotyka na bariery wynikające z różnic pokoleniowych i kulturowych. Choć technologia w coraz większym stopniu przenika wszystkie obszary życia, sposób, w jaki różne grupy społeczne do niej podchodzą, bywa diametralnie różny. Różnice te wpływają na tempo przyswajania umiejętności, motywację do nauki oraz gotowość do korzystania z nowych rozwiązań.

Szczególnie widoczna jest luka pokoleniowa. Osoby starsze, które przez większość życia funkcjonowały bez technologii cyfrowych, często czują się wykluczone z cyfrowego świata. Brakuje im nie tylko doświadczenia, ale często również wiary w możliwość przyswojenia nowych umiejętności. Często słyszy się stwierdzenia typu: „to nie dla mnie”, „jestem za stary, żeby się tego nauczyć”, „kiedyś tego nie było i dawałem sobie radę”. Tego rodzaju przekonania tworzą barierę mentalną, która zniechęca do rozpoczęcia nauki.

Z kolei młodsze pokolenia, choć zazwyczaj sprawnie poruszają się w mediach społecznościowych i aplikacjach rozrywkowych, nie zawsze posiadają rozwinięte kompetencje cyfrowe o charakterze użytkowym czy zawodowym – takie jak zarządzanie dokumentami online, praca zdalna, bezpieczeństwo cyfrowe czy krytyczna analiza informacji.

Bariery kulturowe pojawiają się wtedy, gdy w danej społeczności brak jest wzorców promujących korzystanie z technologii lub gdy kompetencje cyfrowe postrzegane są jako domena określonej grupy – np. ludzi młodych, wykształconych czy pracujących w IT. Może to prowadzić do społecznego dystansu i poczucia, że „to nie moja liga”.

Przeciwdziałanie tym barierom wymaga działań o charakterze edukacyjnym i integracyjnym. Kluczowe jest budowanie pozytywnego nastawienia, prezentowanie dobrych praktyk oraz pokazywanie, że technologia jest dostępna i użyteczna dla każdego – niezależnie od wieku, wykształcenia czy doświadczenia. Zmiana narracji wokół kompetencji cyfrowych – z ekskluzywnej na inkluzywną – może istotnie przyczynić się do ich szerszego upowszechnienia. Ponadto jest to jeden ze sposobów na ograniczenie cyberslackingu w firmie.

Lęk przed technologią i popełnianiem błędów

Strach przed technologią to jedna z najtrudniejszych do przezwyciężenia barier w rozwijaniu kompetencji cyfrowych. Dotyka nie tylko osób starszych, ale również tych, którzy nie mieli wcześniej okazji do systematycznego kontaktu z narzędziami cyfrowymi. Lęk ten często ma charakter emocjonalny, a nie racjonalny — wiąże się z obawą przed niezrozumieniem, utratą danych, „zepsuciem” urządzenia lub kompromitacją w oczach innych.

Osoby odczuwające lęk technologiczny często:

• unikają kontaktu z nowymi aplikacjami czy urządzeniami,

• rezygnują z udziału w szkoleniach z obawy, że sobie nie poradzą,

• czują się przytłoczone tempem rozwoju technologii i nadmiarem informacji,

• są przekonane, że inni „radzą sobie lepiej”, co pogłębia frustrację i izolację.

W wielu przypadkach źródłem problemu są negatywne doświadczenia z przeszłości — np. nieudana próba obsługi programu, niezrozumiałe instrukcje czy brak cierpliwości ze strony osób uczących. Lęk potęgowany jest też przez język techniczny i specjalistyczne sformułowania, które mogą działać wykluczająco na osoby mniej biegłe w temacie.

Skuteczne wsparcie w tym obszarze powinno opierać się na prostocie, cierpliwości i pozytywnym podejściu do błędów. Ważne jest stworzenie bezpiecznego środowiska nauki, w którym popełnianie błędów jest traktowane jako naturalny element procesu. Dobrze sprawdzają się szkolenia praktyczne, oparte na rzeczywistych sytuacjach i codziennych potrzebach użytkowników.

Pomocne są również działania edukacyjne, które demistyfikują technologię i pokazują, że nie trzeba „znać się na wszystkim”, by skutecznie z niej korzystać. Eliminowanie lęku to nie tylko kwestia techniczna, ale przede wszystkim społeczna i psychologiczna — i jako taka wymaga indywidualnego podejścia oraz długofalowego wsparcia.

Jak pracodawca może ułatwić pracownikom rozwój kompetencji cyfrowych

Rozwój kompetencji cyfrowych w miejscu pracy nie jest dziś dodatkiem — to konieczność, zwłaszcza w środowisku dynamicznie zmieniających się technologii i procesów. Pracodawcy odgrywają kluczową rolę w umożliwianiu i wspieraniu tej transformacji. Odpowiednie działania nie tylko podnoszą kwalifikacje zespołu, ale także zwiększają efektywność, bezpieczeństwo operacyjne i zdolność organizacji do adaptacji.

Pracodawca może podjąć kilka kroków i wyjść z inicjatywą, aby pracownicy mogli skutecznie rozwijać kompetencje cyfrowe.

Identyfikacja i ukierunkowanie potrzeby rozwoju

Zanim zostaną wdrożone programy rozwojowe, warto przeprowadzić audyt kompetencji cyfrowych w zespole. Pozwoli to zidentyfikować obszary wymagające wsparcia i uniknąć szkoleń niedopasowanych do realnych potrzeb pracowników.

Dostęp do szkoleń i materiałów edukacyjnych

Nauka powinna być dostępna — zarówno w formie szkoleń stacjonarnych, jak i kursów online, e-learningów czy mikro-szkoleń. Kluczowe jest, aby materiały były zrozumiałe, praktyczne i dostosowane do poziomu uczestników.

Przykładem praktycznego działania może być wdrożenie wewnętrznego programu szkoleń antyphishingowych, który zwiększa świadomość zagrożeń i buduje dobre nawyki wśród pracowników.

Budowa kultury cyfrowej i uczenia się

Organizacje, które promują kulturę cyberbezpieczeństwa i ciągłe doskonalenie i otwartość na zmiany, tworzą środowisko sprzyjające rozwojowi. Warto zachęcać pracowników do dzielenia się wiedzą, testowania nowych narzędzi i wspólnego rozwiązywania problemów cyfrowych.

Wsparcie techniczne i mentorskie

Nie wszyscy pracownicy uczą się w tym samym tempie. Dlatego pomocne są programy mentoringowe, konsultacje indywidualne lub dostępność wewnętrznych „cyfrowych ambasadorów” – osób, które mogą pomóc kolegom w opanowaniu konkretnych narzędzi czy systemów.

Dostosowane narzędzia do poziomu wiedzy i umiejetności

Wdrażając nowe systemy lub oprogramowanie, warto zadbać o ich intuicyjność i dostępność instrukcji. Dobrze zaprojektowane narzędzia ułatwiają adaptację i zmniejszają opór wobec zmiany.

Docenianie i nagrody za postępy

Motywacja rośnie, gdy wysiłki są zauważane. Uznanie dla pracowników, którzy rozwijają kompetencje cyfrowe i wdrażają nowe rozwiązania, może mieć realny wpływ na postawę całego zespołu.

Podsumowanie

Rozwój kompetencji cyfrowych staje się nieodzownym elementem funkcjonowania zarówno w środowisku zawodowym, jak i prywatnym. Bariery takie jak brak dostępu do technologii, lęk przed nowościami czy niedostosowane wsparcie edukacyjne nadal skutecznie blokują wielu użytkowników przed aktywnym korzystaniem z cyfrowych narzędzi. Zrozumienie tych przeszkód to pierwszy krok do ich eliminacji — zarówno przez instytucje publiczne, jak i pracodawców.

Kompetencje cyfrowe to fundament, ale warto również zrozumieć szerszy kontekst zmian technologicznych.
Dowiedz się więcej z artykułu: Czym jest cyfryzacja i dlaczego firma jej potrzebuje?

Warto pamiętać, że kompetencje cyfrowe nie są zarezerwowane dla wąskiej grupy specjalistów. To uniwersalna umiejętność, którą można rozwijać niezależnie od wieku, doświadczenia czy branży.